وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان های ذیربط، مجموعه ای از اقدامات اثربخش و تاثیرگذار در رعایت حقوق شهر و ندی دولت یازدهم را براساس شعار «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» در قالب ۱۰۰ روز صد اقدام رونمایی می کند. سازمان امور مالیاتی کشور نیز همگام با سایر سازمان ها و مجموعه های ذیربط وزارت امور اقتصادی و دارایی اقدام به نشر و اطلاع رسانی این اقدامات نموده است که با هدف تنویر افکار عمومی و اطلاع رسانی شفاف، بهینه و اثربخش به مردم شریف ایران صورت می پذیرد. درگام بیست و هشتم از ۱۰۰ روز صد اقدام، به معرفی «اوراق اختیار معامله، جذاب ترین ابزار بازار سرمایه» می پردازیم:
اوراق اختیار معامله، جذاب ترین ابزار بازار سرمایه
تنوع بخشی در بازار سرمایه با بهره گیری از ابزارهای مالی همواره می تواند در مهار تورم و هدایت بهینه منابع مالی سرگردان به بخش های زیربنایی اقتصاد کشور کمک شایانی کند. در بسیاری از بازارهای سرمایه به طور معمول کارشناسان برنامه ریزی هایی را در دستور کار قرار می دهند که لزوما موفق نیست; بنابراین در بازار سرمایه کشور ما نیز چالش هایی در این باره به ویژه در حوزه دانش بازار سرمایه وجود دارد. برای بهتر شدن وضعیت معاملات در بازارهای مالی از برخی ابزارها می توان استفاده کرد. نوع خاصی از ابزارها که قابلیت کاربرد و عملیاتی شدن در تمامی بازارهای مالی را دارد، انواع ابزارهای مالی مشتقه است که به صورت گسترده در بازارهای جهانی مورد استفاده قرار گرفته و بر مبنای نوع دارایی تقسیم بندی شده است: ابزارهای مشتقه بر پایه ارزهای خارجی، ابزارهای مشتقه بر پایه نرخ سود (بهره)، ابزارهای مشتقه بر پایه کالا و ابزارهای مشتقه بر پایه سهام. اوراق اختیار معامله، یکی از مهم ترین و البته جذاب ترین این ابزارها است. با توجه به نبود ابزارهای مالی کافی در بازار سرمایه ایران و به ویژه کمبود ابزارهای لازم برای کاهش ریسک موجود، شورای بورس اوراق بهادار اقدام به تصویب معاملات اوراق اختیار کرد. راه اندازی اوراق اختیار معامله سهام اتفاقی بزرگ در بازار سرمایه کشور است که حوزه دانش را متحول می کند. البته پستی و بلندی هایی هم بر سر راه آپشن ها وجود دارد، اما امید است جزو ابزارهایی نباشد که در آینده به محاق برسد. اختیار معامله در خرید و فروش متنوع است اما معروف ترین آن، الگوی اروپایی و امریکایی است که اکنون اختیار معامله اروپایی در ایران مبنا قرار گرفته است. این در حالی است که شفافیت و کارایی برای بازار سرمایه و اهرم کردن و سودآوری هم برای سرمایه گذار مهم است; بنابراین این ابزار فرصت مهمی برای صندوق های سرمایه گذاری محسوب می شود.
قرارداد اختیار معامله چیست؟
نظام اقتصادی کشور به دو بخش واقعی و مالی تقسیم می شود و بر اساس این تقسیم بندی کلی بازار سرمایه یکی از اجزای اصلی سیستم مالی اقتصاد محسوب می‌شود. کارکرد اصلی اوراق اختیار معامله مانند تمامی بازارهای دیگر، فراهم کردن بستر و زیرساخت مناسب برای تلاقی و تعادل عرضه و تقاضاست. بدین جهت و به منظور پاسخگویی به نیازهای گوناگون فعالان در بازار سرمایه نیاز به ابزارهای مالی متنوع و با کارکردهای مختلف وجود دارد. قرارداد اختیار معامله، اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده متعهد می شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی موضوع قرارداد را با قیمت مشخص معامله کند. خریدار اوراق می تواند در زمان یا زمان های معینی براساس مشخصات از پیش تعیین شده، قرارداد را اعمال کند. این در حالی است که فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار دریافت می کند. در این شرایط هر یک از خریدار و فروشنده می تواند در ازای مبلغ معینی اختیار سهام خود را به شخص سوم واگذار کند. سرمایه گذاران می توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجاد شده اقدام کنند و اخذ موقعیت فروش فقط به منظور بستن موقعیت های خرید قبلی اخذ شده، امکان پذیر خواهد بود. براین اساس سبک اعمال قراردادهای فوق از نوع اروپایی بوده، به این معنا که فقط در سررسید قابلیت اعمال خواهند داشت. اوراق اختیار معامله به عنوان یکی از ابزارهای مالی مشتقه، با توجه به خواص خود نه تنها یکی از ابزارهای مورد علاقه پژوهشگران حوزه مالی بوده است بلکه در میان فعالان عرصه عمل در بازارها نیز یکی از مهم ترین اوراق مشتقه محسوب می شود زیرا با خاصیت دوگانه خود یعنی ترکیب اختیار از یکسو و تعهد از سوی دیگر، برخلاف ابزارهایی چون قراردادهای آتی خواستاران بیشتری را مجذوب خود می کند. اکنون سرمایه گذاران ما می توانند با استفاده از این ابزار اقدام به پوشش ریسک های ناخواسته کنند. همچنین می توانند با اخذ موقعیت در این ابزار اقدام به سرمایه گذاری و کسب بازدهی کنند.
قراردادهای اختیار معامله روی سهام
این قرارداد به دارنده آن اجازه می‌دهد که سهام مورد نظر را با قیمت مورد توافق، قبل از انقضای اختیار معامله بخرد یا بفروشد. اختیار معامله سهام یکی از ابزارهای مشتقه خلاقانه، ابتکاری و انعطاف‌پذیر است که تاکنون ایجاد شده و جایگاه خود را در بازار سهام پیدا کرده است.
انواع اختیار معامله سهام
اختیار معامله سهام به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شود. اختیار معامله سهام مورد معامله در بورس یکی از انواع اختیار معامله است که هر کس به آسانی می‌تواند از طریق یک کارگزار در بورس آنها را معامله کند و به عنوان اختیار معامله‌های پذیرفته شده در بورس نیز شناخته می‌شود. یکی دیگر از انواع اختیار معامله، اختیار معامله سهام مورد معامله در فرابورس است که به صورت سفارشی و خاص بوده، در بازارهای فرابورس معامله می شود، نقدشوندگی کمتری دارد و کمتر در دسترس عموم است. اختیار معامله غیرعادی نیز یکی دیگر از انواع اختیار معامله سهام محسوب می شود. اختیار معامله های غیرعادی، اختیار معامله‌های غیراستانداردی است که برای پاسخ بهتربه نیازهای سرمایه‌گذاران خاص، شرایط ویژ‌ه‌ای به آنها اضافه شده و معمولا در بازارهای فرابورس معامله می شود. در آخر اختیار معامله کارمندان را می توان نام برد که که توسط شرکت‌ها به کارمندانشان داده می‌شود. در این حالت شرکت به عنوان فروشنده اختیار معامله عمل می‌کند و معمولا این اختیار معامله‌ها را به عنوان پاداش و برای ایجاد انگیزه به کارمندان واگذار می کند.
اهمیت اختیار معامله
قراردادهای اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری – قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار (دریافت شده توسط فروشنده) چند برابر باشد. با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش می یابد و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود. در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد. همچنین سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند. فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است. با استفاده از اختیار معامله، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه، از نوسان قیمت آن سود ببرد. این در حالی است که معامله قراردادهای اختیار معامله به سرمایه گذاراین اختیار را می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید، تصمیم مناسب را بگیرد. همچنین وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.
خروج از بازار اختیار معامله
خریدار یا دارنده اختیار می تواند با فروش قرارداد خریداری شده و فروشنده قرارداد نیز با اتخاذ موقعیت معکوس در بازار طی دوره معاملاتی اقدام به خروج از بازار قرارداد اختیار معامله کنند. همچنین با انقضا قرارداد اختیارمعامله در سررسید موقعیت باز مشتری بسته می شود. با توجه به تجربیات موفق بورس‌های جهان در راه اندازی این معاملات، بورس کالای ایران طی چند سال گذشته پیگیری‌های لازم را برای عملیاتی شدن معاملات این قراردادها انجام داده بود. امروزه با اعمال تغییراتی در دس تورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای اختیار معامله و آماده شدن سامانه‌های معاملاتی مرتبط، معاملات قراردادهای آپشن، راه اندازی شده است.